As razas autóctonas galegas: a vaca cachena
A vaca cachena é unha raza bovina, típica de Portugal e España. Esta raza, na antigüidade, foi de triplo aproveitamento: traballo, carne e leite, con predominio do primeiro para os traballos agrícolas (bois). Hoxe úsase como produtora dunha carne de excelente calidade. Das razas gandeiras autóctonas que hai en Galicia, en perigo de extinción, a raza cachena é a que mellor progresa.
O nome da raza deriva da etimoloxía, dado que cacheno significa “anaco dunha cousa” en galego, indicando o seu pequeno formato morfológico.
Orixinaria do suroeste ourensán, nos montes da serra do Xurés, Leboreiro e montes do Quinxo, onde se atopou emprazada na parroquia da Illa no Concello de Entrimo, e máis concretamente na localidade de Olelas.
Características xerais da vaca cachena
Animais de reducida talla – é a raza española máis pequena -, harmonía corporal, gran tamaño da cornamenta e expresividade na cara, con mirada tranquila. Ubres de gran conformación láctea, a pesar do seu reducido tamaño.
Capa castaña clara, abelá, máis escura na rexión do pescozo. Mucosas nasais e xenitais negras. Pezuñas negras. Escroto en machos de cor clara con mancha escura distal (cúpula). Cornos en lira alta de grandes proporcións e sección circular, con pas en ámbar e punta en cor negra. Os machos adultos pesan en media 550 Kg. e as femias 350 Kg. cunha alzada á cruz de 9-120 cm. e 100-130 cm., respectivamente.
Distribución xeográfica
Distribuída por toda Galicia, estando presente nas catro provincias, con predominio nas de Lugo e Ourense, onde se sitúan a maioría dos criadores. Existen tamén rabaños no País Vasco, Estremadura e Asturias.
É a raza autóctona máis coñecida e tamén a que conta cun maior número de exemplares. A finais do 2018 había censadas un total de 3.250 cabezas repartidas en 150 explotacións, principalmente nas provincias de Lugo e Ourense.
Máis características
A súa principal aptitude é a produción dun tenreiro, destetado entre os seis e 9 meses de idade, con moi baixos custos de produción, que presenta boas características de calidade de carne. Gran produtora de leite, con gran velocidade de crecemento das súas crías. Canles de 90-100 Kg aos 9 meses, con amamantamiento e achega baixa de cereais.
O sistema de explotación é 100% extensivo, aproveitando recursos herbáceos de escaso valor nutritivo, con cargas inferiores a 1.1 UGM/ha, con adaptación a todo tipo de terreos, e altitudes. Alta lonxevidade e fertilidade, non sendo rara a existencia de dous partos nun mesmo ano natural.
Tamén destacan polo seu rusticidad, a súa facilidade de parto e por dar unha carne cunha boa distribución e unha elevada porcentaxe de graxa infiltrada.
